Opinie - Internationale Dag van de Geweldloosheid, hoog tijd om te beginnen vieren

Op 27 juni 2007 riep de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (VN) 2 oktober uit tot ‘Internationale Dag van de Geweldloosheid’. Die dag wordt immers de geboortedag van Mahatma Gandhi gevierd, die door middel van geweldloze protesten India onafhankelijk wist te maken van zijn Britse overheerser. Daarbij verzette Gandhi zich vergeefs tegen de opdeling van India in een hindoe- en moslimstaat (Pakistan), die uiteindelijk leidde tot interreligieus geweld dat het leven kostte aan zo’n miljoen mensen.

Geweldloosheid klinkt als een utopie. De wereld is nooit geweldloos geweest, en ook vandaag kunnen te veel mensen enkel dromen van een leven zonder geweld. Gewapende conflicten drijven miljoenen mensen op de vlucht. Nog de voorbije maanden moesten tienduizenden Rohingya moslims, een etnische minderheid in het overwegend Boeddhistische Myanmar, hun toevlucht nemen tot buurland Bangladesh. Het platbranden van hun huizen, de moorden, verkrachtingen en folteringen door de Myanmarese veiligheidsdiensten werden door de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN bestempeld als een schoolvoorbeeld van een etnische zuivering. Het is moeilijk te begrijpen hoe zelfs een voormalig Nobelprijswinnares aan het hoofd van een land dergelijke wantoestanden niet kon voorkomen. Toch stond 2 oktober in het teken van geweldloosheid.

De huidige retoriek van prominente wereldleiders schetst echter geen fraai beeld. Op 19 september schoof de Amerikaanse president Donald Trump de hoeksteen van het huidige internationaal recht, de verplichting om zich te onthouden van bedreiging met of het gebruik van geweld (Artikel 2(4) VN-Handvest), resoluut aan de kant. In een ongeziene toespraak ten aanzien van de Algemene Vergadering van de VN, het toneel van de wereldpolitiek en diplomatie, noemde hij zijn Noord-Koreaanse ambtsgenoot ‘Rocket Man’, en dreigde hij het land met de grond gelijk te maken. In een reactie noemde Kim Jong-un Trump dan weer ‘mentaal zwakzinnig’. Ondanks dergelijk voorbeeld van misselijkmakend machismo, stond de Internationale Dag van de Geweldloosheid in het teken van wederzijds begrip.
Dichter bij huis, bijvoorbeeld, staan de Spanjaarden vandaag voor de uitdaging de Catalaanse kwestie op te lossen in een sfeer van wederzijds begrip en dialoog. Het geweld tijdens het referendum van 1 oktober en de 800 (licht)gewonden die daarbij vielen, zowel als de eerder felle retoriek gehanteerd door beide partijen, tonen aan dat dit niet evident is. De erfenis van Gandhi blijft zo actueel.
Ook wij in België kennen tot slot onze uitdagingen: hier en elders in West-Europa hebben terroristische aanslagen een abrupt einde gemaakt aan een periode van tientallen jaren van relatieve geweldloosheid. Onder een valse vlag van religie handelen extremisten met een meedogenloosheid die enkel kan doen wanhopen. Toch worden we opgeroepen tot tolerantie en respect voor diversiteit. Tot een cultuur van vrede.

Ergens wringt het. Klinkt het misschien te politiek correct. We denken al snel dat ze het zelf maar moeten weten; dat ze hun eigen problemen moeten oplossen in Myanmar. Wij hebben er immers ook niet om gevraagd. Dat het hem zal leren, Kim Jong-un; denken dat hij ongestraft ballistische raketten over Japan kan afvuren en nucleaire testen uitvoeren. Dat ze maar niet moeilijk moeten doen, die verwaande Catalanen. Dat ze daar weer zijn: de zoveelste die komt beweren dat die extremisten niets met de Islam te maken hebben. Als we ze nu eens allemaal buiten houden, dan zal het wel gedaan zijn.

Het is dan ook makkelijk, kiezen voor geweld. Zoals met zoveel dingen begint het klein. Je laat het binnen, en het ettert. Misschien is het dat wat de Algemene Vergadering van de VN in 2007 wilde bereiken. Ons vragen het niet binnen te laten. Het niet te laten etteren. Anderen er vanaf proberen te helpen. Had iedereen de Internationale Dag van de Geweldloosheid gevierd, elk jaar op 2 oktober en elke andere dag een beetje, hadden de Rohingya misschien niet op de vlucht moeten slaan. Zaten Trump en Kim Jong-un nu samen rond tafel. Was het geweld en de retoriek in Catalonië niet nodig. Pleegden extremisten vandaag geen aanslagen.

Gandhi wist het een eeuw geleden: geweld leidt tot verdeling en verdeling leidt tot geweld. Geweldloosheid is geen utopie; geen ‘onbereikbaar ideaal’. Het ligt binnen ieders handbereik. Vandaag niet meer of minder dan gisteren of morgen. Het is hoog tijd om te beginnen vieren.