Eerbetoon aan Zaida en Michael, Experten van de Verenigde Naties vermoord in DRC

Dit artikel, geschreven door Emilie Serralta, Savannah de Tessières en Aurélien Llorca, werd gepubliceerd in de krant “Le Monde” op 3 april 2017. “Le Monde” stemde ermee in dat een vertaling van de tekst zou worden opgenomen in “Wereldbeeld”.

Nu de lichamen van hun collega’s zijn teruggevonden, benadrukken drie voormalige coördinatoren het belang en de noodzaak van de missies van de VN Experten Panels.

De gemeenschap van Experten die voor de VN Veiligheidsraad werken hebben net een zware tol betaald met de dood van Zaida Catalan, 36 jaar, humanitair Expert, en Michael Sharp, 34 jaar, Expert gewapende groepen en coördinator van het Experten Panel voor de Democratische Republiek Congo (DRC).
Op 29 maart bevestigde Secretaris-Generaal Antonio Gutteres dat beiden vermoord werden tijdens een missie in Centraal-Kasaï. Drie Congolezen die hen vergezelden zijn nog steeds vermist en een vierde begeleider werd eveneens vermoord teruggevonden.

Doodsbedreigingen, systematische bespionering, arrestaties en illegale detenties, uitzettingen…, – ondanks het bevoorrechte statuut van de experten zoals verankerd in zowel de benoemingsbrief, getekend door de VN Secretaris-Generaal, als het mandaat gegeven door de VN Veiligheidsraad, bevinden zij die belast zijn met toezicht op de resoluties die een sanctieregime opleggen in conflict- en post-conflictlanden (DRC, Centraal-Afrikaanse Republiek, Libië, Soedan, Zuid-Soedan, Somalië, Yemen, …) zich vaak op de eerste lijn van het geweld en het arbitraire handelen door conflictspartijen.

Net zoals voor de grote meerderheid van het zestigtal Experten die vandaag actief zijn, – omwille van de hachelijke werkomstandigheden ligt de turn-over binnen de Experten Panels bijzonder hoog -, was de taak van Zaida en Michael uiterst moeilijk en riskant. Het grootste deel van de tijd vertoefden zij ofwel in oorlogszones, ofwel in een context van algemene onveiligheid. Eens zij zich op het terrein bevinden, worden Experten immers verondersteld alle actoren te ontmoeten – dit betekent zowel de slachtoffers als de daders – , getuigenissen te verzamelen en te verifiëren, relevant bewijsmateriaal te vergaren, alle gegevens te duiden, te verklaren en te analyseren.

Experten gaan op zoek naar feiten, op objectieve en onpartijdige wijze. Ze wijden zich volledig aan het vaststellen en aan het natrekken van de feiten, opdat ze de kopstukken van de meest wrede conflicten kunnen identificeren. Experten gaan op zoek naar de protagonisten in de huidige conflicten die, ook al treffen zij miljoenen mensen, veelal vergeten of verwaarloosd worden. Dergelijke conflicten spelen zich immers af in de verste uithoeken van een zich nochtans globaliserende wereld.

Hun onderzoeksrapporten, gepubliceerd als officiële documenten van de VN Veiligheidsraad op de internetsite van de VN, zijn rijkelijk voorzien van gedetailleerde getuigenissen, documenten, foto’s en observaties verzameld op het terrein. Deze rapporten zijn volkomen uniek omdat ze een combinatie inhouden van zowel de onafhankelijkheid, de expertise als de legitimiteit van de VN Veiligheidsraad. Het oogmerk van deze onderzoeksrapporten is dat de informatie die erin verschaft wordt kan leiden tot gerichte sancties tegen de hoofdverantwoordelijken van conflicten in regio’s waar straffeloosheid meestal zegeviert.
Het Experten Panel dat zich toespitst op het conflict in de DRC onderzoekt de rol die zowel Congolese individuen als de buurlanden spelen in het steunen van gewapende oppositiegroepen in het Oosten van het land.

De Experten analyseren tevens hoe bepaalde multinationals natuurlijke rijkdommen exploiteren in ruil voor financiële steun aan gewapende groeperingen.
Ondanks zeer intensieve diplomatieke druk en lastercampagnes gericht tegen het Experten Panel in de DRC, hebben de Experten een fundamentele rol gespeeld om de uitdagingen en het bijzonder complex kluwen van het conflict in Congo te ontrafelen en te duiden ten behoeve van de VN Veiligheidsraad.
De Experten hebben zich toegewijd geëngageerd in hun opzet om de waarheid aan het licht te brengen, ongeacht de diplomatieke gevolgen. Zulks heeft somtijds tot gevolg gehad dat de verhoudingen tussen het Experten Panel en de MONUSCO onder druk stonden.

Zaida, Michael, in deze wereld waar ‘alternatieve waarheden’ soms zegevieren, is jullie overlijden uiteindelijk het beste bewijs dat het werk dat jullie leverden van fundamenteel belang bleek om de waarheid te achterhalen. De VN-lidstaten en het Secretariaat-Generaal van de VN hebben vanaf vandaag de plicht om van zeer nabij het onderzoek naar de omstandigheden en verantwoordelijkheden van deze dubbele moord te monitoren, en dus het onderzoek niet louter in handen van de Congolese overheid te laten. De moord op jullie beiden kan niet ongestraft blijven.

Men dient zich morgen reeds de vraag te stellen hoe de VN Experten beter beschermd kunnen worden tijdens het uitoefenen van hun opdracht. Zulks kan worden mogelijk gemaakt o.m. door het creëren van een volwaardig statuut dat tegemoetkomt aan de specificiteit van het mandaat van de Experten, waarbij ook hun onafhankelijkheid en bewegingsvrijheid worden gewaarborgd. Het blijft hierbij van wezenlijk belang om de kern van hun opdracht niet uit het oog te verliezen opdat de internationale gemeenschap blijft zoeken naar het juiste profiel, zoals belichaamd door Zaida en Michael.
Beiden waren immers gefascineerd door hun missie en bewogen door hun drang naar waarheid en rechtvaardigheid.

Emilie Serralta, Savannah de Tessières, Aurélien Llorca zijn voormalige coördinatoren van respectievelijk de experten panels voor DRC, Libië en de Centraal Afrikaanse Republiek.

________________

Noot van de redactie:

Vandaag zijn drie Belgen actief in drie verschillende experten panels, namelijk Anna Oosterlinck (Zuid-Soedan Panel), Steven Spittaels (Libië Panel) en Mélanie De Groof (Centraal Afrikaanse Republiek Panel).
De originele tekst van dit artikel vind je via deze link.