Actualiteit - Verkiezingen voor de Veiligheidsraad

Op 28 juni vonden de verkiezingen voor vijf van de tien tijdelijke zetels in de Veiligheidsraad plaats. De verdeling van deze zetels ligt regionaal vast. Dit jaar gaat het om één zetel voor de Afrikaanse Groep, één voor de Azië-Pacific Groep, één voor de Latijns-Amerikaanse en Carïbische Groep (GRULAC) en twee zetels voor West-Europese en Anderen Groep (WEOG).

Enkel voor de Azië-Pacific Groep en WEOG waren er meer kandidaten dan beschikbare zetels. Hierdoor waren Ethiopië en Bolivië al op voorhand zeker dat ze de zetels van respectievelijk Angola en Venezuela kunnen overnemen. Binnen de Azië-Pacific Groep daarentegen streden Kazakstan en Thailand voor de zetel die nu bezet wordt door Maleisië. In onze eigen WEOG groep beconcurreerden Italië, Nederland en Zweden elkaar om Nieuw-Zeeland en Spanje te kunnen opvolgen. De verkozen landen zullen de P-5 vervoegen, alsook de tijdelijke leden Oekraïne, Egypte, Senegal, Japan en Uruguay van wie het mandaat nog tot 31 december 2017 loopt.

Na de eerste ronde behaalde Ethiopië, Bolivië en Zweden de vereiste 2/3^de meerderheid. In de tweede ronde wist ook Kazakstan een zetel te veroveren, waardoor enkel Italië en Nederland in de running bleven voor de vijfde en laatste zetel. Na 5 stemrondes zonder winnaar besloten de eerste ministers Mark Rutte en Matteo Renzi, in de marge van de door een Brexit gedomineerde Europese Raad, om de zetel te delen. [1]

Bijgevolg zullen Ethiopië, Bolivië, Zweden en Kazakstan van 1 januari 2017 tot en met 31 december 2018 in de Veiligheidsraad zetelen, Italië van 1 januari 2017 tot en met 31 december 2017 en Nederland van 1 januari 2018 tot en met 31 december 2018.

Deze wissel van de wacht zal wellicht geen fundamentele verandering voor de dynamiek binnen de Veiligheidsraad inhouden. Zo kan van het Bolivië van Morales verwacht worden dat het een gelijkaardige rol zal opnemen als Venezuela vandaag. Dit neemt niet weg dat de nieuwe leden wel eigen thematische en regionale accenten zullen willen leggen. Hierbij moet ook opgemerkt worden dat een aantal kandidaten omwille van de geografische nabijheid eigen belangen heeft in een aantal situaties die reeds op de agenda van de Veiligheidsraad staan. Denk bijvoorbeeld aan Ethiopië m.b.t. Somalië, Soedan en Zuid-Soedan, of Italië m.b.t. Libië. [2]

Nooit eerder vielen de verkiezingen, die normaal in oktober doorgaan, zo vroeg. Dit geeft de kandidaten echter de kans om zich beter voor te bereiden op de aanvang van hun mandaat waardoor de overgang vlotter zou moeten verlopen. Zeker voor Zweden is dit van belang, want omwille van de alfabetische volgorde mag het in januari onmiddellijk het voorzitterschap van de Veiligheidsraad waarnemen.

WFUNA debatten

Een tweede primeur is dat de World Federation of United Nations Associations (WFUNA) twee publieke verkiezingsdebatten organiseerde op 23 en 24 mei 2016 voor de kandidaten van de Azië-Pacific Groep [3] en WEOG. [4] Met deze Engelstalige debatten probeert WFUNA de verkiezing uit de achterkamers te halen en meer transparantie en toerekenbaarheid in het hele proces te brengen. De hoop is dat op deze manier het programma van de kandidaten aan belang wint en de stemming minder afhankelijk is van dienstbetoon via investeringen, ontwikkelingssamenwerking en andere gunsten. [5] De debatten gingen door in het VN hoofdkwartier te New York en waren live te volgen op UN WEB TV. In het debat kreeg iedere kandidaat de kans om haar programma voor te stellen waarna er vragen kwamen van de moderators, andere VN lidstaten, NGO’s en de United Nations Associations van hun eigen land.

De permanente vertegenwoordigers van Thailand en Zweden waren de eerste om hun deelname te bevestigen. Andere landen hadden duidelijk meer twijfels bij deze ongeziene oefening in transparantie en bevestigden pas op het allerlaatste moment hun aanwezigheid. [6]

Debat met de WEOG kandidaten

Ambassadeur Sebastiano Kardi zette Italië neer als een betrouwbare partner binnen de VN. Zo verwees hij o.m. naar het feit dat Italië het hoogste aantal blauwhelmen levert van alle WEOG landen en deelneemt aan 22 verschillende missies. Daarnaast is Italië de achtste grootste bijdrager aan het globale VN budget. Een ander aspect dat Italië uitspeelde is dat ze, indien verkozen, het enige Veiligheidsraadlid uit de mediterrane regio zou zijn. Bovendien is Italië een Latijns land wat haar, aldus de ambassadeur, toelaat een brug te vormen met Latijns-Amerika.

Do you want to know why Italy is running for the #UNSC in 2017-18? Check it out on @Storify https://t.co/dBbArNUwst pic.twitter.com/KfBEU18Rr7

— Italy UN New York (@ItalyUN_NY) May 10, 2016

Inhoudelijk liggen de Italiaanse prioriteiten  bij het versterken van de samenwerking rond vrede en veiligheid, waar het land een brug wil vormen tussen Oost en West, en Noord en Zuid. Ook de bescherming van het cultureel patrimonium in conflictsituaties is een aandachtspunt. Tot slot benadrukte ambassadeur Kardi dat Italië zich transparant zal opstellen, gemakkelijk bereikbaar zal zijn en zich als een vertegenwoordiger van het voltallige lidmaatschap zal gedragen.

Ook de Nederlandse ambassadeur Karel van Oosterom speelde de kaart van geografische ligging. Het publiek werd er op gewezen dat het Koninkrijk der Nederlanden uit vier landen bestaat. Nederland, en de Caribische landen Aruba, Curaçao en Sint Maarten. “Ik sta hier als vertegenwoordiger van 4 verschillende eerste ministers”, aldus de permanente vertegenwoordiger. Ook werd de eigen deelname aan vredesmissies en een officiële ontwikkelingshulp die hoger ligt dan de internationaal afgesproken norm benadrukt. Bovendien zit Nederland in de top 10 bijdragers aan het VN budget, waarbij een aanzienlijk deel niet op voorhand geoormerkt wordt voor specifieke projecten.

#KingdomNL founding member @UN & will remain a committed partner: https://t.co/zG7ORki1mS #ThrowbackThursday #TBT pic.twitter.com/k2LrJ9U175

— MFA The Netherlands (@DutchMFA) June 16, 2016

De prioriteiten van de Nederlandse kandidatuur bestaan uit een betere preventie van conflicten, het garanderen van een sterke internationale rechtsorde en een het zoeken naar een betere synergie tussen ontwikkeling en vrede en veiligheid.

De Zweedse ambassadeur Olof Skoog ving zijn voorstelling aan met te wijzen op hoeveel de drie kandidaten het met elkaar eens zijn. Dit mag niet verrassen gezien het om 3 EU lidstaten gaat met gemeenschappelijk prioriteiten en engagementen in de Verenigde Naties. Zweden onderscheid zich echter, volgens ambassadeur Skoog, omdat het een militair neutraal land is. Voor Zweden is multilateralisme ook meer dan een slogan, het is als klein land van existentieel belang. Zweden walks the talk, aldus de permanente vertegenwoordiger. Het is de zesde grootste bijdrager aan de VN en geeft per capita het meest aan ontwikkelingshulp.

We announced our candidacy 1st, we’ve been outside longest & we’ve served fewer times – we’re ready! #UNSCElections pic.twitter.com/sSghOLrX1e

— SwedenUN (@SwedenUN) May 24, 2016

Zweden beloofde het perspectief van een klein land naar de tafel te brengen, en stem van integriteit te zijn en respect te hebben voor het internationaal recht. Ambassadeur Skoog verwees in dit licht expliciet naar de Zweedse erkenning van Palestina. Het land wil inzetten op meer transparantie binnen de VNVR en ook te luisteren naar de wensen van andere lidstaten. Gezien Zweden al op 1 januari het voorzitterschap zou krijgen wil het deze gelegenheid gebruiken om samen met de nieuwe Secretaris Generaal een nieuwe visie te lanceren over hoe de Veiligheidsraad met crisissen dient om te gaan.

Na deze voorstelling van de kandidaturen kregen de permanente vertegenwoordigers een veelheid aan vragen voorgeschoteld. Dit gaf jammer genoeg niet altijd de meest interessante antwoorden. De tijd was nu eenmaal te beperkt om diep in te gaan op de verschillende onderwerpen waardoor enkel de grote principes in de antwoorden naar boven konden komen. Gezien het om drie EU lidstaten gaat mag het bovendien niet verbazen dat de kandidaten het veelal eens zijn over die grote principes. Iedereen wil respect voor het internationaal recht, meer transparantie, effectievere vredesmissies en een grote betrokkenheid van het middenveld. Daarnaast is de term debat voor dit evenement niet volledig gepast. Er is namelijk op geen enkel moment interactie tussen de drie ambassadeurs. Ieder beantwoordt om beurt de vragen die uit het publiek komen. Wellicht de beste keuze om diplomatieke incidenten te voorkomen en ook een format dat het beste aansluit bij de praktijk binnen de VN. Maar het was een extra hinderpaal om de wezenlijke verschillen tussen de campagnes naar boven te brengen.

Om zich toch te kunnen onderscheiden probeerden de permanente vertegenwoordigers het verschil te maken door te wijzen op de vele bestaande en voormalige engagementen van hun land. Hierdoor werd het debat soms iets te veel een opsomming van bedragen gespendeerd aan ontwikkelingssamenwerking, het aantal vredesmissies waaraan deelgenomen wordt, of zelfs een serie verwijzingen naar landgenoten die hun leven gegeven hebben voor de VN.

In verband hiermee vroeg de Oostenrijkse vertegenwoordiger naar de opinie van de kandidaten over de steeds duurder wordende campagnes voor een zetel in de Veiligheidsraad en, gezien de groeiende rol van campagne managers, of zij die de campagne getrokken hebben ook het team vormen dat in de Veiligheidsraad zal zitten. Zweden, dat zich eerder al probeerde te profileren als een integere kandidaat, pikte dankbaar in op deze vraag door het probleem te erkennen en aan te geven hier zelf bewust niet aan mee te doen. Italië erkende zelf veel geld te investeren, maar gaf aan dat dit los staat van de verkiezingscampagne. Nederland gaf wel aan dat campagnes veel geld kosten, en dat voorkomen moet worden dat dit een drempel vormt voor landen om zich kandidaat te stellen. Alle drie permanente vertegenwoordigers gaven aan op post te blijven indien hun land verkozen wordt.

Ook daarnaast waren er enkele interessante punten. Nederland en Zweden hadden de meest uitgewerkte ideeën m.b.t. het vergroten van de transparantie van de Veiligheidsraad. Beiden engageerden zich om extra randevenementen en aria formule vergaderingen te organiseren om de vinger aan de pols te houden bij de andere VN lidstaten en NGO’s. Italië maakt dan weer een prioriteit van de regio rond de Middellandse Zee en de strijd tegen Daesh.

2019-2020

Ongeacht wat de nieuw verkozen leden gedurende hun mandaat al dan niet bereiken, na twee jaar loopt hun termijn af. In de loop van 2018 zullen dan ook vijf nieuwe landen verkozen worden. Heden zijn er opnieuw drie kandidaten voor de twee beschikbare WEOG plaatsen: België, Duitsland en Israël. In tegenstelling tot 2006, toen er slechts twee kandidaten waren, zal België dus de verkiezingstrijd moeten aangaan met Duitsland en Israël. Duitsland kan wellicht op beide oren slapen, wat Israël tot de directe concurrent van België maakt. Ook dat belooft een spannende campagne te worden.

 

________________________________

Noten

[1] R. HEATH,  ‘Sweden wins UN Security Council seat’, Politico Europe, 29 juni 2016, www.politico.eu/article/sweden-wins-un-security-council-seat/.

[2] X., ‘Security Council Elections 2016’ Research Report 2016/3, New York, Security Council Report, 2016, p. 4, http://www.securitycouncilreport.org/atf/cf/%7B65BFCF9B-6D27-4E9C-8CD3-CF6E4FF96FF9%7D/unsc_elections_2016.pdf.

[3] WFUNA Election Debates for candidate countries competing for a 2017-2018 non-permanent seat on the United Nations Security Council, 23 mei 2016, http://webtv.un.org/meetings-events/other-meetingsevents/watch/wfuna-election-debates-for-candidate-countries-competing-for-a-2017-2018-non-permanent-seat-on-the-united-nations-security-council/4909611293001.

[4] WFUNA Election Debates for candidate countries competing for a 2017-2018 non-permanent seat on the United Nations Security Council (second meeting), 24 mei 2016, http://webtv.un.org/meetings-events/other-meetingsevents/watch/wfuna-election-debates-for-candidate-countries-competing-for-a-2017-2018-non-permanent-seat-on-the-united-nations-security-council/4910971052001.

[5] B. GOLMOHAMMADI,  ‘Open debate is a big step forward for the reform-phobic UN security council’, The Guardian, 21 mei 2016, www.theguardian.com/global-development/2016/may/21/un-security-council-open-debate-big-step-forward.

[6] V. J. LOWE, ‘Civil and Polite, Nations Participate in First-Ever UN Security Council Election Hearings’, PassBlue, 25 mei 2016, passblue.com/2016/05/25/civil-and-polite-nations-participate-in-first-ever-security-council-election-hearings/