32ste Internationale Conferentie van het Rode Kruis en de Rode Halve Maan: op zoek naar antwoorden op de groeiende humanitaire noden

Van 8 tot 10 december vond de 32ste Internationale Conferentie van het Rode Kruis en de Rode Halve Maan plaats. Dit is een uniek forum waar de staten en de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging zich over huidige en toekomstige humanitaire uitdagingen buigen.

Wat is de Internationale Conferentie?

De Internationale Conferentie is het hoogste beraadslagende orgaan van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging (Beweging). Deze Beweging bestaat uit het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC), de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC) en de 190 nationale verenigingen. Om de vier jaar brengt de Internationale Conferentie vertegenwoordigers van alle componenten van de Beweging samen met de vertegenwoordigers van 196 staten partij bij de Verdragen van Genève van 1949 ter bescherming van slachtoffers van gewapende conflicten. [1] Elke delegatie heeft een stem.

190 Nationale verenigingen

Op 18 november 2015 is het Rode Kruis van Tuvalu door het ICRC officieel erkend als 190ste nationale vereniging, waardoor de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging er een lid bij heeft. Als helper van de openbare macht (auxiliaire rol), ondersteunen nationale verenigingen als vrijwilligersorganisaties de overheid in het uitvoeren van humanitaire taken, met respect voor de zeven fundamentele principes. Daarom voeren ze taken uit zoals hulp bieden bij rampen, eerste hulp, sociale activiteiten, opvang van asielzoekers en de verspreiding van het internationaal humanitair recht.
Met 17 miljoen vrijwilligers wereldwijd is de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging een van de grootste, zo niet het grootste humanitaire netwerk ter wereld.

Uitkomsten van de Internationale Conferentie

Naast een algemeen debat, waar de verschillende delegaties een officieel standpunt kunnen innemen over een of meerdere onderwerpen en de thematische discussies in commissies, draait de uitkomst van de Internationale Conferentie voornamelijk rond de beslissingen (resoluties) en vrijwillige engagementen (pledges) die worden aangenomen. Resoluties zijn de formele beslissingen van de Internationale Conferentie. Ze worden in principe bij consensus aangenomen door alle deelnemers, zowel de verschillende componenten van de Beweging als de staten. Indien geen overstemming bereikt wordt kan men overgaan tot een stemming, maar men tracht dit te vermijden. [2]

Naast de resoluties, kunnen de vertegenwoordigers ook concrete vrijwillige engagementen aannemen, deze worden ‘pledges’ genoemd. Door het aannemen van pledges gaan een of meerdere actoren (Staat, nationale vereniging, ICRC, IFRC) samen of individueel een vrijwillig engagement aan. De pledges kunnen bovendien een instrument vormen om de resoluties te vertalen naar concrete acties op het nationale niveau, bijvoorbeeld door het aannemen van een gezamenlijke pledge door overheid en nationale vereniging.

In aanloop naar de 32ste Internationale Conferentie

De voorbereidingen op de Internationale Conferentie starten meer dan een jaar op voorhand. In België speelt de Interministeriële Commissie voor Humanitair Recht een belangrijke rol in deze voorbereiding (en opvolging) van de Internationale Conferenties.

Rol van de Interministeriële Commissie voor Humanitair Recht

Op 20 februari 1987 werd de Interdepartementale Commissie voor Humanitair Recht (ICHR) opgericht. Deze Commissie werd belast met het formuleren van nationale maatregelen voor de implementatie van het internationaal humanitair recht en deze maatregelen op te volgen en te coördineren. In 1994 werd het mandaat van de Commissie uitgebreid door de erkenning als vast adviesorgaan van de federale Regering op het vlak van de toepassing en de ontwikkeling van het internationaal humanitair recht. Het Koninklijk besluit van 6 december 2000 tot herinrichting van de Interdepartementale Commissie voor Humanitair Recht bekrachtigt deze beslissing. [3] Sindsdien spreekt men van de Interministeriële Commissie voor Humanitair recht (ICHR).

In de ICHR zetelen vertegenwoordigers van Buitenlandse Zaken, Justitie, de Eerste Minister, Landsverdediging, Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid, Ontwikkelingssamenwerking, de Gemeenschappen en de Gewesten. Het Belgische Rode Kruis neemt ook deel als observator.

Binnen de Interministeriële Commissie voor Humanitair Recht is de werkgroep Internationale Conferenties belast met de voorbereiding en opvolging. Deze werkgroep staat onder het voorzitterschap van de vertegenwoordigers van het Belgische Rode Kruis. In aanloop naar de Conferentie voert het haar werkzaamheden uit door de uitwisseling van informatie tussen overheid en nationale vereniging, het bespreken van de verschillende versies van de ontwerpresoluties en de opstellen van ontwerpteksten voor pledges. Het is ook deze werkgroep die het rapport voorbereidt over de implementatie van de resoluties en pledges in België naar aanloop van de volgende Internationale Conferentie in 2019.

Anno 2015: The Power of Humanity

Het thema van de Conferentie was deze keer ‘The power of humanity: The Fundamental Principles in action’, vanwege de 50ste verjaardag van de proclamatie van de zeven fundamentele beginselen van de Beweging. De fundamentele principes zijn: menselijkheid, onpartijdigheid, neutraliteit, onafhankelijkheid, vrijwilligheid, eenheid en universaliteit. Deze principes vormen de leidraad bij de beslissingen en acties van alle componenten van de Beweging.

De 32ste Internationale Conferentie vindt plaats in een periode waarin de groeiende humanitaire noden vragen om passende antwoorden. In totaal namen meer dan 2.284 vertegenwoordigers deel van 169 staten, 185 nationale verenigingen, de Internationale Federatie en het Internationale Rode Kruiscomité. Er waren meer dan 100 waarnemers (waaronder ngo’s, VN-organisaties en academici) aanwezig op de Conferentie.

Op de agenda van de Conferentie staan verschillende thema’s waarvan een aantal met betrekking tot het internationaal humanitair recht (IHR) maar niet uitsluitend. Gedurende drie dagen vinden er parallel plenaire zittingen, commissies en side-events plaats. Hoewel de consultaties over de ontwerpresoluties ongeveer zes maanden voorafgaand aan de Conferentie starten, worden de finale teksten van deze resoluties onderhandeld tijdens de Conferentie. Dit gebeurt in het redactiecomité (‘Drafting Committee’), waarnaar elke delegatie zijn vertegenwoordiger mag sturen.

In kader van de 32ste Internationale Conferentie namen België en het Belgische Rode Kruis in totaal 28 pledges aan, gezamenlijk of individueel, op nationaal en Europees niveau. Deze pledges zijn te raadplegen in de databank van de Conferentie. [4]

Op de derde dag van de Conferentie, op 10 december, werden tien resoluties bij consensus aangenomen:

• Resolutie 1: De versterking van internationaal humanitair recht ter bescherming van personen beroofd van hun vrijheid.
• Resolutie 2: De versterking van de naleving van internationaal humanitair recht.
• Resolutie 3: Seksueel en gendergerelateerd geweld: gezamenlijk actie in preventie en respons.
• Resolutie 4: Health Care in Danger: doorgaan met het beschermen van de verstrekking van gezondheidszorg.
• Resolutie 5: Het beschermen en de veiligheid van humanitaire vrijwilligers.
• Resolutie 6: Het verbeteren van de wettelijke kaders van toepassing bij internationale hulpverlening bij rampen, rampenparaatheid en eerste hulp.
• Resolutie 7: Het versterken van de reactie van de Beweging op de groeiende humanitaire noden.
• Resolutie 8: De uitvoering van het memorandum van overeenstemming van 28 november 2005 tussen de Palestijnse Rode Halve Maan en de Magen David Adom in Israël.
• Resolutie 9: De ontbinding van het Augusta Fonds en de toewijzing van het kapitaal aan het Florence Nightingale Medal Fund.
• Resolutie 10: Power of Humanity [5]

De resoluties betreffende internationaal humanitair recht, namelijk de versterking van de naleving van internationaal humanitair recht, detentie in niet-internationaal gewapende conflicten, seksueel en gender gerelateerd geweld en Health Care in Danger worden hieronder meer in detail toegelicht.

Naleving van het internationaal humanitair recht

Een van de belangrijkste onderwerpen van de Conferentie was de versterking van de naleving van internationaal humanitair recht. De frequente schending van het internationaal humanitair recht, zowel door staten als door gewapende groepen is een van de grootste humanitaire uitdagingen. Dat terwijl meer respect voor dat recht zou leiden tot minder leed. De bestaande mechanismen binnen het internationaal humanitair recht om schendingen te identificeren, te voorkomen of te stoppen, volstaan niet. Bovendien zijn ze enkel van toepassing in internationaal gewapende conflicten, terwijl het merendeel van de conflicten vandaag niet-internationaal of interne gewapende conflicten zijn.

In 2011, tijdens de vorige Internationale Conferentie, kregen Zwitserland en het ICRC het mandaat om de mogelijkheden te verkennen die leiden tot een betere naleving van het internationaal humanitair recht.
Na een consultatieproces van 4 jaar met de staten lag er een voorstel op tafel in de vorm van een resolutie. Hierin werd de steun uitgedrukt voor de oprichting van een nieuw mechanisme: een ‘Meeting of States’.

Deze ‘Meeting of States’ zou de staten partij bij de Verdragen van Genève bij elkaar brengen om de implementatie van internationaal humanitair recht te bespreken. Dat forum zou twee belangrijke functies bevatten: een vrijwillig rapporteringmechanisme en een plaats bieden voor thematische discussies over internationaal humanitair recht. Als belangrijkste kenmerken werden genoemd: niet-context gebonden en niet-gepolariseerde discussies, een keer per jaar, vrijwillige deelname en het vermijden van overlapping met andere fora.
Aan de vooravond van de Internationale Conferentie werd echter duidelijk dat een groep van staten, zich zou verzetten tegen dit voorstel, omdat zij de oprichting van een nieuw mechanisme voorbarig vonden. Het alternatief dat werd voorgesteld was het verder inzetten op bestaande mechanismen,. Dat een compromis moeilijk werd, bleek vervolgens ook uit de moeizame en lange onderhandelingen in het redactiecomité. Het werd duidelijk dat een deel van de staten niet bereid was om een nieuw mechanisme op te richten. Er kwam dus geen “walk the talk”.

Hoewel er uiteindelijk toch een resolutie werd aangenomen, ligt deze ver onder de verwachtingen. De finale resolutie over de versterking van de naleving van internationaal humanitair recht voorziet dat er een intergouvernementeel proces wordt voortgezet om de implementatie van humanitair recht te bespreken en versterken. De mogelijke oprichting van een forum van staten is nog niet definitief uitgesloten, maar het is afwachten welke stappen worden ondernomen. Tijdens de volgende Internationale Conferentie in 2019 zal het resultaat van dit proces worden besproken.

Detentie in niet-internationaal gewapende conflicten

Een ander belangrijk IHR thema is de versterking van de regels met betrekking tot detentie in niet-internationaal gewapende conflicten. Deze regels van het IHR met betrekking tot detentie zijn immers veel minder ontwikkeld dan deze van toepassing in internationaal gewapende conflicten.

Ook met betrekking tot dit onderwerp werd vier jaar geleden een consultatieproces met de staten opgestart. De discussies werden gefaciliteerd door het ICRC en waren geconcentreerd op vier gebieden: 1) de omstandigheden van detentie; 2) de bescherming van bijzonder kwetsbare groepen; 3) gronden en procedures voor internering; en 4) de overdracht van gevangenen van de ene autoriteit naar de anderen. De resultaten van deze consultaties vormden de basis voor de ontwerpresolutie op de 32ste Internationale Conferentie.
Net zoals voor de resolutie over de versterking van de naleving van internationaal humanitair recht, verliepen de onderhandelingen in het redactiecomité voor deze resolutie over detentie moeizaam. Zo werd de focus op niet-internationaal gewapende conflicten door een aantal staten in vraag gesteld en werd er benadrukt dat er geen nieuwe verplichtingen uit de resolutie kunnen voortvloeien.

In de definitieve resolutie wordt uiteindelijk aanvaard dat men het consultatieproces zal verder zetten om zo mogelijke juridische lacunes tijdens niet-internationaal gewapende conflicten te identificeren. De rol voor het ICRC in dit proces is minder prominent aangegeven en het is duidelijk dat de staten enkel willen werken aan niet-bindende documenten.

Seksueel en gender gerelateerd geweld

Seksueel en gender gerelateerd geweld is het onderwerp van de derde resolutie. In deze resolutie wordt het bestaande juridische kader benadrukt. De resolutie voorziet het maatregelen voor voorkomen van dergelijk geweld en de straffeloosheid te beëindigen. Er dient een adequate bescherming en bijstand te worden voorzien aan de slachtoffers en de overlevenden. zowel in gewapende conflicten als in rampen en andere noodsituaties.

Health Care in Danger

Een andere resolutie die werd aanvaard betreft het Health Care in Danger project, dat aandacht vraagt en oplossingen zoekt voor aanvallen op medisch personeel en faciliteiten. De vele aanbevelingen en best practices die de afgelopen jaren werden ontwikkeld in kader van dit project moeten nu worden omgezet in de praktijk. Staten worden opgeroepen om de nodige maatregelen te nemen op nationaal niveau om de bescherming van gewonden, zieken, medisch personeel en faciliteiten te verzekeren. Daarnaast wordt het belang erkend om vorming te geven aan medische personeel over hun rechten en plichten.

Conclusie

De Conferentie werd afgesloten met een oproep tot meer samenwerking tussen staten, humanitaire organisaties en andere belanghebbenden, om de escalerende humanitaire noden te beantwoorden. [6] In totaal werden 10 resoluties bij consensus aanvaard. Hoewel de resultaten en ambities wisselend zijn per resolutie, zijn er toch op een aantal vlakken belangrijke stappen vooruit gezet. De komende vier jaren zal de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging samen met de staten instaan voor de implementatie van deze resoluties, zodat woorden worden omgezet in daden. Daden die leiden tot het beter bereiken en beschermen van personen in nood.

__________________________________

Noten

[1] Statutes of the International Red Cross Red Crescent Movement, adopted by the 25th International Conference of the Red Cross at Geneva in 1986, last amended 2006, article 8.

[2] In het verleden is men nog maar twee keer tot stemming overgegaan. De eerste keer was tijdens de Diplomatieke Conferentie in 2005 voor de goedkeuring van een bijkomend onderscheidend embleem, het rode kristal, naast het rode kruis en de rode halve maan. De tweede keer was tijdens de 29ste Internationale Conferentie van het Rode Kruis en de Rode Halve Maan in 2006, opnieuw over de goedkeuring van het rode kristal als bijkomend onderscheidend embleem.

[3] www.cidh-ichr.be/nl

[4] rcrcconference.org/international-conference/pledges/

[5] Alle resoluties zijn beschikbaar op de website van de Internationale Conferentie: rcrcconference.org/international-conference/documents/

[6] www.icrc.org/en/document/red-cross-red-crescent-leaders-and-states-take-decisive-steps-advance-principled