The United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD) - 50 jaren onderzoek voor sociale verandering

Een onderzoeksinstituut voor sociale ontwikkeling aan het hart van de Verenigde Naties

De meeste analysen van economische ontwikkelingen erkennen hun onderliggende sociale en politieke oorzaken niet. Het United Nations Research Institute for Social Development (UNRISD) werd in 1963 opgericht door twee Nobelprijs laureaten, Gunnar Myrdal en Jan Tinbergen, om dit gebrek aan aandacht voor de sociale dimensie te corrigeren.

De oprichting van het UNRISD onderkende de noodzaak van onafhankelijke onderzoek binnen de Verenigde Naties (VN). Daarom kreeg het UNRISD een autonoom statuut binnen het VN-systeem om de productie van kritische onderzoek te garanderen, ook over gevoelige politieke thema’s. Bijgevolg werkt het UNRISD onafhankelijk van de raadgevende en operationele diensten van de VN, maar kan het tegelijkertijd wel rechtstreeks programma´s van de VN invoeren.

In de laatste jaren loopt het UNRISD voorop in het onderzoek over sociale ontwikkeling rond meestal drie thematieken: sociaal beleid, gender en de sociale aspecten van duurzame ontwikkeling.

Het UNRISD heeft overtuigend aangetoond welke cruciale rol sociaal beleid speelt voor inclusieve ontwikkeling, in een periode waarin men ten onrechte dacht dat economische groei sociale ontwikkeling zou veroorzaken dankzij het ‘trickle down effect’. Tegenwoordig blijft het UNRISD de oorzaken van belangrijke sociale problemen, de relatie tussen economische en sociale ontwikkeling en de vorming van het sociale beleid kritisch onderzoeken.

Genderonderzoek van UNRISD werd direct geïnspireerd door feministische wetenschappers en activisten. Het UNRISD-onderzoek over de zorgeconomie (the care economy) was een opvallende bijdrage aan de feministische kritiek over de inperking van sociale beleid tot alleenstaande instrumenten, zoals ‘conditional cash transfers’ die vrouwen tot moeders en verzorgers beperken.

Sinds de jaren 70 besteedt het UNRISD ook aandacht aan de sociale aspecten van duurzame ontwikkeling, zoals de gevolgen van de beperkingen van ecologische en natuurlijke hulpbronnen voor verschillende sociale groepen. De laatste tientallen jaren werd het idee van duurzame ontwikkeling breder erkend. Maar het UNRISD wijst erop dat onderzoeken meer focussen op het tekort aan natuurlijke hulpbronnen en andere ecologische problemen dan aan gerelateerde sociale en politieke uitdagingen. UNRISD heeft dus meer aandacht gegeven aan thema’s zoals sociale insluiting, politieke participatie van de bevolking en alternatieve vormen van economische activiteit die op collectieve actie zijn gebaseerd, zoals de sociale en solidaire economie.

Sociale en solidaire economie: duurzame alternatieven vanaf de grassroots tot de VN te brengen

Het onderzoeksproject over sociale en solidaire economie is een goed voorbeeld van de multidisciplinaire en progressieve benadering van het UNRISD die een grote impact heeft gehad. Sociale en solidaire economie (SSE) verwijst naar de productie van goederen en diensten door verschillende types van ondernemingen die expliciet sociale en vaak ook milieudoelstellingen hebben. Deze baseren hun activiteiten op principes en praktijken van samenwerking, solidariteit, ethiek en democratisch zelfbeheer. SSE omvat coöperatieven, sociale ondernemingen, gemeenschap verankerde organisaties, werknemersorganisaties uit de informele economie, zelfhulpgroepen, solidaire financiers, etc.

In september 2013 zijn 14 agentschappen van de Verenigde Naties samen gekomen om de UN Inter-Agency Task Force on Social and Solidarity Economy op te richten. Een dergelijke ontwikkeling was belangrijk om twee redenen. Ten eerste gaf het erkenning aan het groeiende aantal initiatieven en ondernemers voor een sociale en solidaire economie. Ten tweede erkende het de stemmen van groepen binnen de civiele samenleving die voor een ander ontwikkelingsmodel pleitten. SSE is inderdaad een meer op mensen gerichte en planeetvriendelijke benadering. Het richt zich ook op de structurele oorzaken van armoede, onwaardig werk, en niet-duurzame ontwikkeling gerelateerd aan marktgerichte groeistrategieën. De Task Force symboliseert dus de bereidheid van de VN niet alleen verder dan ‘business-as-ususal‘ te gaan, maar door de steun aan concrete alternatieven, juist voor transformatieve verandering te gaan.

De oprichting van de Task Force was een direct uitkomst van de conferentie over “Potential and Limits of Social and Solidarity Economy”, georganiseerd door UNRISD met steun van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) in mei 2013. De Task Force nu telt 18 leden en zeven waarnemers waaronder netwerken van ondernemingen binnen de sociale en solidaire economie, de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling en de Europese Unie. UNRISD, de ILO en nu de Voedsel- en Landbouworganisatie (Food and Agriculture Organization, FAO) hebben de werk van de Task Force gecoördineerd dankzij een systeem van roulerende secretariaat.

Na de conferentie heeft UNRISD verschillende publicaties, inclusief research papers, korte opiniestukken en een boek getiteld “Social and Solidarity Economy: Beyond the Fringe” geproduceerd. Het project leidde ook tot verder onderzoek over sociale en solidaire financiering (SSF).

De term verwijst naar een diversiteit van financiële mechanismen. Ze omvat onder meer ethisch bankieren, financiële coöperatieven, solidaire microfinanciering, community savings schemes (zoals rotating savings and credit associations (ROSCAs)) en complementaire muntsystemen. Sommige onderzoekers behandelden daarnaast ook crypto-currencies, impact investing en social impact bonds. SSF-mechanismen zijn ontworpen om verschillende doelstellingen te bereiken:

• Democratiseren toegang tot financiering;
• Bevordering waarden en praktijken van solidariteit en reciprociteit binnen de financiële sector;
• Aanmoediging lokale economische ontwikkeling;
• Opbouw gemeenschappen

UNRISD-onderzoek heeft aangetoond dat een dergelijke benadering tot financiering leidt tot meer egalitaire machtsrelaties tussen leners en geldschieters dan in traditionele transacties.

De invloed van UNRISD

Door zijn onderzoeksprojecten heeft UNRISD veel vanzelfsprekend geachte veronderstellingen in twijfel getrokken, verwaarloze kwesties in de spotlights gezet en concrete alternatieven benadrukt. UNRISD gebruikt zijn macht om mensen bijeen te brengen (convening power), brede netwerk van onderzoekers en ideale gelegen in Geneve om de debatten over gelijkheid en sociale rechtvaardigheid te kaderen. Als een autonome entiteit van de VN heeft UNRISD kritische vragen gesteld om het begrip van sociale ontwikkeling te verdiepen.

________________________

Bibliografie

P. UTTING, Social and Solidarity Economy: Beyond the Fringe, London, Zed Books, 2015, http://www.unrisd.org/ssebook.

P. UTTING, N. VAN DIJK, and M-A. MATHEI. ‘Social and Solidarity Economy: Is there a New Economy in the Making?’ Occasional Paper 10, Geneva, UNRISD, 2014, http://www.unrisd.org/utting-et-al.

S. GEWOELB and M-A. MATHEI, ‘Social and Solidarity Finance: Tensions, Opportunities and Transformative Potential’, Event brief 02, Geneva, UNRISD, 2015. http://www.unrisd.org/eb2.

UNRISD, ‘Research for Social Change – Ideas to Impact’ UNRISD impact brochure, Geneva,

UNRISD, 2015, http://www.unrisd.org/impactbrochure

UNRISD, ‘Research for Social Change – Transformation to Equity and Sustainability’, UNRISD Research Strategy 2016-2020, Geneva, UNRISD, 2015, http://www.unrisd.org/80256B42004CCC77/%28httpInfoFiles%29/AA1325A0788B08EBC1257F1D005A3FA3/$file/Transformations_to_Equity_and_Sustainability_UNRISD_Strategy_2016-2020.pdf

UNRISD, ‘Social and Solidarity Economy and the Challenge of Sustainable Development’ Position Paper of the United Nations Inter Agency Task Force on Social and Solidarity Economy, Geneva, UNRISD, 2014, http://unsse.org/wp-content/uploads/2014/08/Position-Paper_TFSSE_Eng1.pdf