In de kijker - Frits Kalshoven Competitie omtrent internationaal humanitair recht 2016

Op vrijdag 19 februari 2016 heeft het team van Universiteit Leiden de 9de editie van de Frits Kalshoven Competition on International Humanitarian Law gewonnen. Rode Kruis-Vlaanderen en het Nederlandse Rode Kruis organiseren deze Engelstalige competitie jaarlijks in februari. Het biedt studenten recht de opportuniteit om hun boekenkennis over internationaal humanitair recht om te zetten in praktijk. Dat door middel van interactieve lezingen, rollenspelen en een pleitwedstrijd. Naast juridische kennis nemen hierdoor ook de mondelinge vaardigheden en argumentatietechnieken van de studenten toe.

De Frits Kalshoven Competitie is een van de activiteiten die Rode Kruis-Vlaanderen ontwikkelt om de verspreiding van het internationaal humanitair recht in België te ondersteunen.

Verspreiding van internationaal humanitair recht

Het internationaal humanitair recht, ook wel oorlogsrecht genoemd, is het recht van toepassing tijdens gewapende conflicten. Dat recht beoogt personen die niet of niet meer deelnemen aan de vijandelijkheden te beschermen en onnodig lijden tegen te gaan door het gebruik van bepaalde middelen en methoden van oorlogsvoering te beperken of zelfs te verbieden. Anders gezegd, het internationaal humanitair recht beoogt de menselijke waardigheid in conflicten te bewaren.

Wereldwijd zijn er momenteel meer dan 40 actieve gewapende conflicten . Daarmee is deze rechtstak brandend actueel en het belang van kennis hierover duidelijk. De verspreiding van internationaal humanitair recht komt in de eerste plaats aan de staten toe. Gemeenschappelijk artikel 1 van de Verdragen van Genève van 1949 stelt: “De Hoge Verdragsluitende Partijen verbinden zich dit Verdrag onder alle omstandigheden te eerbiedigen en te doen eerbiedigen.” Dat kunnen ze doen door opleidingen te voorzien voor het militair personeel, juridische adviseurs aan te stellen bij de strijdmacht of door in het strafrecht bepalingen op te nemen die inbreuken op de verdragen voorkomen en bestraffen.

De Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging speelt op verschillende niveaus een belangrijke rol in de ontwikkeling en verspreiding van het internationaal humanitair recht.

Rol voor het Rode Kruis

Henry Dunant, een Zwitserse zakenman, schreef na het zien van de gruwelijkheden bij de veldslag van Solferino in 1859 ‘Un mémoire de Solférino’. Hierin oppert hij twee ideeën. Het oprichten van een humanitaire hulporganisatie (Rode Kruis) enerzijds en het vastleggen van regels die de gevolgen van een gewapend conflict beperken anderzijds. Deze twee ideeën werden verwezenlijkt in respectievelijk 1863 en 1864. Het Rode Kruis ligt daarmee aan de bakermat van de ontwikkeling van het internationaal humanitair recht.

Rode Kruis-Vlaanderen (als onderdeel van het Belgische Rode Kruis) en het Nederlandse Rode Kruis maken als nationale verenigingen, naast het Internationale Rode Kruiscomité en de Internationale Federatie van het Rode Kruis en Rode Halve Maan, deel uit van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maanbeweging.

Het eerste Verdrag van Genève van 1864 kan beschouwd worden als de start van de codificatie van wat nu bekend staat als het modern internationaal humanitair recht. In de laatste 150 jaar volgden vele verdragen. Vele regels werden ondertussen ook erkend als internationaal gewoonterecht. Gewoonterecht steunt niet op verdragen maar ontstaat wanneer er een wijdverspreide, representatieve en uniforme statenpraktijk is en wanneer de staten overtuigd zijn rechtens gebonden te zijn aan deze praktijk.

Het mandaat van het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC) is vastgelegd in de Verdragen van Genève en verwijst naar de sensibiliserende rol inzake internationaal humanitair recht. Het ICRC organiseert vormingen, creëert overlegfora en geeft advies aan staten inzake nationale implementatie. Verder gaat het ICRC in dialoog met de partijen die betrokken zijn bij een gewapend conflict en duidt hen op hun rechten en verplichtingen onder het internationaal humanitair recht.

Rode Kruis-Vlaanderen ondersteunt de Belgische overheid in de verspreiding van het internationaal humanitair recht in België enerzijds door vormingen te geven en te organiseren, en anderzijds door deel te nemen aan de vergaderingen van de Interministeriële Commissie voor Humanitair Recht. Deze Commissie is een adviesorgaan van de Belgische regering op het vlak van de toepassing en de ontwikkeling van het internationaal humanitair recht. Het is met betrekking tot deze ondersteunende rol dat Rode Kruis-Vlaanderen deze pleitwedstrijd organiseert.

Historie van de Frits Kalshoven Competitie

In 2008 werd op initiatief van het Nederlandse Rode Kruis de Frits Kalshoven Competitie voor de eerste keer georganiseerd. In de eerste editie namen 6 teams van drie personen deel. Sinds de tweede editie varieert het aantal deelnemende teams van 8 tot 10. Toen in 2010 de KU Leuven deelnam aan deze competitie was de stap naar een samenwerking tussen het Nederlandse Rode Kruis en Rode Kruis-Vlaanderen snel gezet. Sinds 2011 heeft de competitie dan ook twee organiserende partners.

Het doel van de competitie is meerledig:

• Verspreiden van kennis over het internationaal humanitair recht.
• Ontwikkelen van juridische vaardigheden zoals argumentatieopbouw, creatief omgaan met feiten en rechtsregels enz.
• Deelnemers laten proeven van professionele carrièremogelijkheden binnen het internationaal recht.
• Ondersteunen van de Nederlandse en Belgische universiteiten inzake het onderwijzen van internationaal humanitair recht.

Elk jaar wordt er gekozen om een specifiek thema aandacht te geven. Zo werd er de afgelopen jaren onder andere gekozen voor de thema’s oorlog in dicht bevolkte gebieden, cyber oorlog en humanitaire toegang. De lezingen en andere activiteiten worden hierop toegespitst.

De competitie heeft een aantal troeven die het concept uniek maken. Zo vindt de competitie plaats over een hele week. Hierdoor kennen de activiteiten een geleidelijke opbouw met als climax de pleitwedstrijd op vrijdag.

De pleitwedstrijd is het laatste onderdeel van de competitie. De deelnemers krijgen de casus die ze bepleiten slechts een dag op voorhand. Dat om te kijken wie op korte tijd hoofdzaak van bijzaak kan onderscheiden, de sterkste juridische argumenten vindt en het creatiefst met de feiten omgaat. De beste individuele spreker, het team dat het best presteert tijdens de rollenspelen en de teams die doorstoten naar de finale gaan naar huis met een prijzenpakket.

Wanneer we kijken naar de professionele carrières van de ex-deelnemers stellen we vast dat velen onder hen onder andere bij de overheid, internationale organisatie en Tribunalen terechtkomen. Deze competitie kan dan ook beschouwd worden als een springplank voor een toekomst binnen het internationaal publiekrecht.

Editie 2016

Van 15 tot en met 19 februari 2016 vond de 9de editie van de Frits Kalshoven Competitie plaats. Aan de wedstrijd deden negen teams mee. Vijf teams van Nederlandse universiteiten (Leiden, Maastricht, Tilburg, Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam) en vier teams uit België (Antwerpen, Brussel (Saint-Louis), Gent en Leuven). In deze editie werden maar liefst 12 nationaliteiten vertegenwoordigd.

Het thema van dit jaar was ‘niet-statelijke gewapende actoren’. Dat zijn gewapende groepen (of individuen) die geen deel uitmaken van staatsstructuren en partij zijn bij een gewapend conflict. Het merendeel van de huidige gewapende conflicten zijn niet-internationaal van aard. Dat brengt een verhoogde complexiteit met zich mee voor wat betreft de partijen bij het conflict. In de regelgeving van internationaal gewapende conflicten staat duidelijk omschreven wie als strijdkracht gekwalificeerd wordt. In niet-internationaal gewapende conflicten, waar ‘niet-statelijke gewapende actoren’ een belangrijke rol spelen, is het moeilijker vast te stellen wie partij is bij het conflict.

Deskundigen van onder andere het Internationale Rode Kruiscomité, het Belgische Ministerie van Defensie en het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken gingen dieper in op verschillende aspecten van dit actuele thema. Het programma van de competitie bestond uit onder andere lezingen, een pubquiz, rollenspelen en een bezoek aan het Internationaal Strafhof.

Op vrijdag kregen de deelnemers de kans om hun opgedane kennis van IHR te tonen. Tijdens de pleitwedstrijd moesten alle teams op basis van een fictieve casus een overtuigend pleidooi houden voor een expertenjury. Ze moesten daarbij beide kanten van de zaak bepleiten: als aanklager en verdedigende partij. De teams uit Leiden en Utrecht wonnen de voorrondes en streden tegen elkaar in de finale. Prof. Em. Frits Kalshoven (1924), de naamdrager van de competitie, is een van de meest gerenommeerde experts op het gebied van internationaal humanitair recht en was naar jaarlijkse gewoonte aanwezig tijdens het slotevenement.

In 2017 vindt de 10de jubileumeditie plaats die, zoals het hoort, een feestelijk tintje krijgt.